Sammele fersen (3) F … H
Faam
Sjoch, yn ’e tún dêr skrilje de roazen,
Nim my mei, nim my mei!
Dûnsje mei de goddeloazen,
Keamer is de sljochte wei!
Mem stiet weitsjend op ’e hoeke,
Hastich spylfaam om ’e bocht!
O, de gloeden dy’t my lûke!
Hjoed bestean ik wat net mocht.
Famkes gestalten
Ik bin in weesbern. Nea
Hat immen my te wille
De teltsjes dien, dy’t bern
Fersterkje en stilje sille.
Wa hat it my dochs oanbrocht,
Dat alles no foar my stiet?
Foar him haw ik alle sêgen
En wat m’ oan ’e seekant wit.
Fan âlde tiden
Fan âlde tiden dream ik jimmer wer,
Ik sjoch it doarp, de trouwe stompe toer;
Dêr foar, nei ’t westen ta, pastoar syn went,
In stik twa huzen noch de buorren oer.
Hear Oene soarget foar it sieleheil,
Foar ’t deisk bestean brûkt elts syn eigen lea;
Hja wrotte en bodzje op greidelân en bou,
Al is it lean faaks net as sûpe en beanebrea.
Tjaerd Upkes, ’k sjoch dy troch de mieden gean!
De raaien litt’ al los it ripe sied;
Heamoanne is ’t, de mieren moatt’ oan ‘t wurk,
Praat mei de buorlju ôf, ’t is hege tiid!
Claes Oeges skuorke sjoch ik oan dyksfoet;
Grif twaris deis giet d’ âld man der op út.
En swalket einen om wat bût oan dyk,
It each yn see, om noard en om ’e súd.
De see jout brânje yn ’e wintertiid
En minsken har bederf, as ’t fiskjen kin,
De wylde fûgels binn’ er yn ’e romt’,
En hjir fûn mannich man it libben nei syn sin.
Myn húslju, bin ik noch fan ’t âlde laach?
Wa seit it my! Mar freonen binn’ wy wol:
’k Waard grut op jimm’ lân, by jimm’ toer;
Yn Tjaerd syn finne boarten wy sa gol.
Hoe folle slachten binn’ al folge yn ’t grêf,
Sûnt d’ ierde jimmes wie, yn Karels tiid:
Nei Tjaerd kaam Upke en nei Upke Tjaerd,
Mar d’ ierde bliuwt en ’t libben sterk en bliid.
As hertslach giet it libben op en del,
It bloed fan d’ ierd’; en foarser wurdt it slaan.
Noch winn’ de krêften oan; de ierd’ is jong,
En heger wille sil de middei jaan!
Fan de fjouwer eleminten
Tusken mem en soan Wêr sil ik fan dichtsje, mem, om de priis fan Rely te winnen?
Do hast dochs de ierde, jonge, dêrsto yn dold hast,
De lodde hast dêr yn dreaun mei de drift fan de bouwer;
De kluten haste fyn wreaun en de kerlen troch de fingers
rûgelje litten,
Dyn fuotsoalen hawwe it fearjen fan it greidedek field,
Dyn eagen hawwe de gloarje fan it bloeisel dronken,
Dyn noasters hawwe de swietrook fan de klaver ynsûgd.
En do haste it wetter, dat libbene elemint,
It streamende dat sa dyn freugde wie;
It klotskjende dat oan it boatsje hoart,
Dat de skippen fier oer de kimen draacht.
’t Is it golle dat lavet alle kreatuer,
Mar it kin ek wêze it boaze dat slacht.
En do haste de wyn dy’t de seilen spant,
Dy’t de mole syn feardige rûngong jout;
De loft, dy’t him bôget ta blau ferwulf,
Dêr’t de ljurk, it triljende lûd, yn kliuwt;
Dêr’t dyn draak yn stie – do fielste him lûken –
En no in machtige float yn raast.
En dan moat ik, as lêste, it fjoer noch beneame,
It gleone, it ljochte, fan de minske – syn wûnder –
Ta tsjinner makke, beskutter fan ’t libben,
Tarieder yn ’t deiske (mar o dan de rampen!);
– Mar heech oan ’e himmel stiet godlik it oarbyld,
Hja neame it sinne, de strieljende, sterke,
De alles bestjoerende, boarne fan ’t ierdske,
Fan dy, ek fan dy en dyn libbene bloedslach!
Do sjochste, myn jonge, der is wol stoffe;
Gjin soargen! gean do mar dyn wegen,
Djip yn ’e oergrûn woartelt it grutste,
Sis dan mar frij wat dyn inerlikst dy lústert,
En de priis fan Rely is hast dines!
Fan de iene boarne
Lyts dicht fan it lân
I
Ien dichtstik hat der west, it grutte dicht fan it lân,
De ieuwen oer syn spegel en syn rom:
Georgika! Romeinske wysheids dicht
Fan ploechmans wurk, fan beammen, fee en ym.
Vergilius syn dichter, wrâld in ljocht!
Dy Dante’ lieder wie yn ’t skimenryk,
En oare dichters foargong op har ierdske paad
Sa as by Gysbert sprekt út Godsfreons wurd.
En wat foar my? In namme en in byld,
Dat ’k my foar eagen stel, in lyts poëet
Yn in simpel lân; dat it him besielje mei
As hy beneamt wat yn syn dreamen stie!
II
Ferbyldzje jimme in terpke earne yn ’t sljochte lân;
’t Heart ta in doarp, mar hat syn eigen him.
In namme neam ik net; ferneam it mar
Sa as jins leafde it foar jimm’ rizen docht!
Nei dizze hichte nim ik jimme mei;
Twa pleatsen stean ’er op, ien mânske lûkt ús oan;
Dêr oan ’e skuorreweach nimm’ wy ús stee
En sjogg’ de fjilden oer.
Wiid om ús hinne leit it Fryske lân,
In diel yn maitiidspronk, in diel mei gouden frucht.
Dêr hat ús folk syn wurk; it giet ús oan
En wy belibje wer ús stamme’ oerbestean.
Yn ’t east de raaien weve oer ’t klaverread,
Ut it westen komt de rook fan ’t goede hea;
Mar op it hiem, der tusken, tyljensgeur
Fan skerne dy’t de grûn syn ang betsjut;
Hjir hat ús folk syn ierdske dagen hân,
Syn wille en lok, syn striid mei grûn en tij!
Dit wie syn ryk; wat tuorkes riisden op
En faaks ek seach er hjir in ink’le stêd,
Him grutske bou fan rykdom en fan macht…
Mar foar him yn ’e finne ’t freonefolk: syn fee,
Hja haww’ beslikke wat de greide joech
En wachtsje no op ’t wenstich huigerop,
Dan nei de jister mei har kostelike jeft’.
Doe haww’ ús memmen tsjerne en bûter bard,
Us heiten haww’ de brokken yn ’e tsiisdoek teard,
De swiere balstien hat de parsing jûn,
En nei de stêd binne de skippûnen brocht.
– No giet it wol wat oars; in grut fabryk stiet ree,
Dat driuwt op krêft út ierdryks yngewant,
Bewarre bleaun fan fiere ieuwene groed.
III
Mar kriten binn’ der ek fan oar bestean;
Dêr hat de minske d’ ierde iepen lein
En yn har flanken brocht it goede sie,
En tidige op seine en dijens krêft.
It ûnrant haww’ hja fuortband en it kwea ferslein,
Om as de stûne er is, de sichte bod te jaan.
– Dy oarden binn’ my net út it bloed sa nei,
’t Is mear in lân yn opgongstiid ferstien
As krêft en rykdom foar my iepen gong.
Ik sjoch sa’n dei: de loft is blank en klear,
It fjild oan kleuren ryk; al giel de weet en ’t koarn,
De hjouwer blond en bûnt ’t ierappellân,
Dan bitens suver grien, der tusken troch
De donk’re grûn dy’t ôfstie wat er droech.
En soms wat stûken fan it flaachs.
Wol hat it Fryske lân syn ryk ferskaat,
Ta minskene bederf al ierde’ frucht!
IV
Sa naam ik jimme mei nei ’t fjild, en net
Nei stêd en stedsbedriuw; de ierde binn’ wy nei
Fan jonkheid ôf, fan foltsene oertiid ôf,
Want lyk as eigen sa is minskdoms jeugd.
‘O, doe’t ús hannen de klaver skearden,
Troch ús fingers de kerlen rûnen,
Fêst oan har lichem ús fuotten sluten!
Doe’t ús wûnder wie har heechste waachsen,
It reid dat ús diek en de machtige beammen.
Doe’t ús wille wie har leaflik sieren,
Kleur en rook yn ’t oerbyld foarme!’
Sa kaam my ienkear oan fan jonge tiid;
Ferjou ’t werheljen, sa is ’t dat ik ’t sjoch.
Mar grut ding winste noch: de lodde nimst
En driuwst him yn ’e grûn. De ierde dy’t ús draacht
Brekst iepen, hakkest om foar sie.
Sa as ús foarfaar foar syn libben die;
En dan te sjen it earste griene waas,
De waachsdom te belibjen trou en from:
Ut d’ iene boarne alle minskene goed!
V
Yn it hjoed is ek ’t ferline: it libbet jit!
’t Is yn ús bloed, yn wyn en weagen is ’t;
Yn ’t âlde hûs is foarfaars wêzen bleaun,
Syn flear en eskenbeam stean noch yn ’t hôf,
Yn ’t finstik ’t hynder noch dat yn ’e hikke biet,
En yn ’e sleat om ’t hiem it eineguod.
Sa wie it en sa is ’t, der is gjin skied!
Wat west hat en wat is, dat is deselde wrâld;
Ien siele, ien begryp hat alles yn,
Dit is it suverst lok; ien mei natoer,
Mei alle libben ien, ien mei de Geast
Dy’t alle libben draacht!
VI
En no oan ’e ein riist wer de ynset op:
Vergilius song foar Maecenas, stipe en freon,
Yn fjouwer boeken, elts in monumint.
Ik bring gjin monumint; ik haw, in lytse jeft’,
In mannich rigels stoaid foar myn Maeceen,
De boeremaatskip, hûndert jier yn ’t mêd,
It Fryske folk ta stipe en ta rom.
O, dat fan einfolks wêzen ek eat sprekke mocht
Ut dizze rigels, sjongen swak fan macht,
Mar opkomd út de leafde foar it Fryske lân.
Fan earbewizen en âlde brieven
No’t ik sa âld wurden bin, wurdt my fan alles taskikt,
Ik haw ‘eare dit en eare dat’ krigen, dêr’t ik my net klear
foar fielde;
In strjitte moast myn namme hawwe en in skilderstik
moast myn byltenis fêst hâlde.
Mar dat binne as tekens dy’t wat oantsjutte kinne,
mar gjin wurden hawwe.
Eigen wurden hawwe de brieven dy’t my yn de tiidsrin
oankomd binne;
Hja jouwe beskie oer wat my oan it herte gong en kinne moed
en betrouwen jaan.
Sa fûn ik in brief fan in ferstoarne freon
– al neamden wy elkoar ‘achte hear’ –
Oan wa’t ik yn ’e oarlochstiid in fers ta stjoerd hie
dat noch net printe wie (‘deselde bliuwe’ hjitte it)
Mar wat hy dêr fan sei is te moai om it hjir iepen te lizzen.
Soe men weijaan kinne wat men net hat?
Ja, it kin; ik haw it belibbe.
Yn in brief fan in oare freon stiet it:
‘Mei de siele bin ik lokkich klear; ik haw dêr yn mear oan jo
te tankjen as jo witte.’
Mear as ik wit; ja, yn in brief sil ik net sa heech rikt hawwe;
Mar yn it dicht sil de opflecht fan it eagenblik de siele boppe it
as eigen bekende heevje kinne.
Sa soe ik dan weijaan kinne wat ik net besiet.
Fan fuorgen en sleatswâlen
Dit moast no myn lêste dicht wêze.
Net mei ljurkesang en bloei fan hagedoarn – dat kin elts wol –
moast ik fuortgean,
Mar mei it ned’richste fan de greide, as ien dy’t de ierde
belibbe hat.
Fuorgen en sleatswâlen jouwe oan it Fryske lân syn stal;
Nei de fuorgen bûge de ikkers har ta, nei de sleatten de
gewinten.
Yn ’e fuorgen hast freugdich it streamke sjoen as it muorm’ljend
it lege siket;
Yn ’e wâlen hast diken en havens boud yn dyn lustich
wrotterslibben.
Mar dan wer de sleatten yn blanke skyn, wiidút, yn ’e
donkere lânen.
Op ’e sleatswâl siet Rembrandt doe’t er Diemen úttekenje woe,
En ik hie der myn stee om de wein mei melkersfolk de lânen
út riden te sjen.
De wein rattelt oer de reed de efterútse lânen yn;
Fierder, al fierder! Wat bochtet dy wei! Sille hja in libbenstiid
troch ride?
– Mar dan sjoch ik Durk Ottes, dy’t ik wol kennen haw, en
Ljubbe fan 1300 út it skiere opkommen…
‘It sil bestean,’ sizze hja, mar wêr is de terp fan Durk Ottes
bleaun, en it hûs en al it wêzen?
De grûn is dochs it fêste dat bliuwe moat!
‘En do mei dyn fuorgen en sleatswâlen, wêr sille hja keare
as de produksjekosten omleech moatte?’
En, sis ik sels, as de kolchozen komme?
En as der misdiedigers ferskine dy’t hele foltsen oerplantsje
wolle,
– Of oars mar fuortdwaan lyk as Durk Ottes Akke har túntsje?
O, allinne yn de Geast kin eat behâlden bliuwe!
Fan in ferstoarne freon
Mar dan tink ik oan in freon dy’t my neier west hat as hja
dy’t ik hjir beneamde.
Ik haw him net mei te hôf bringe kind om’t er allinne yn syn
doarpke werom komme woe;
Sa hat myn lêste besiik it ôfskie west. O skaad fan in libben!
O stadich delgean!
As er earder libbe hie, soe it folk mearkes fan him ferhelle
hawwe sa as fan Obe Sikkes en Lijke profeet:
Ut boerelaach komd ta de heechste leardens. – En, o,
as Fryslân him witten hie te behâlden,
En as er foar Arabyske wiisheid de wittenskip fan it Fryske
wêzen steld hawwe soe!
No sjoch ik syn libben oer, fan in heech en klear yntellekt; –
wa hat dêr mear fan ûntfange meien as ik?
(O dy âlde pleats dêr triedden ûntsprongen dy’t wrâlddielen
omfetsje koenen!)
Fan de ierde net rekke en besmodze; en wy freegje: soe net
oan sokken suverens it oergean lichter falle?
Mar hoe hie er dochs leaf it ljocht en de keunst fan it Suderlân,
dêr’t er komd wie om Easterske wiisheid te siikjen!
No stiet syn libben ôfsletten as in keunstwurk, steld bûten
romte en tiid
En duorjender as yn ’e Keningsstrjitte sil it bewarre bliuwe.
Fan in hoed oan de dichter jûn
Lang ferlyn, al in man mei grize hierren
Joegen Jo my in swarte filten hoed presint.
Dy hoed haw ik noch wol op,
Mar Jo binne al fuortgûn nei de Legere Boarnen.
It ding is âld mar kin noch droegen wurde,
De man is fuort en sil nea wer sjoen wurde.
Bûten oer de heuvels skynt fannacht de moanne
En de beammen oer Jo grêf wurde hin-en-wer skodde
fan de hjerstwyn.
Fan it Fryske lân
Haww’ jimm’ wol west op de terp te Biessum, en binne de
reed syn suvere ring gûn –
De huzen dêr oan, de bûtdoar nei de wei keard?
In tsjerke koe net wurde; folslein oars it karspel.
Of dan te Weiwerd – folmakke – de tsjerke yn it mulpunt,
Of te Marsum, ferdold, mar it hôfke behâlden?
Te Ezing’ fansels binn’ jimm’ kundich; mar haww’ jimm’
ek stien te Oostum,
Of te Wierum op ’t heechste en de fjilden sjoen wiid om
jimm’ hinne?
Dat alles is Fryslân.
Kenn’ jimm’ de marsk fan de Krummhorn?
Haww’ jimm’ makke op ’e geast fan Aurich nei
d’ Upstalbeam Friezene pylgertocht?
Faaks binne jimm’ tein, by Ditmarschen lâns en by
Eiderstedt op Noard-Fryslân ta
Om de sprake te hearren en de Halligen rizen te sjen!
Mar haww’ jimm’ ek west yn ’e greide en it gers yn jimm’
hannen field,
En haww’ jimm’ it wetter preaun út de fething fan
Nommenswarf?
Dat alles is Fryslân.
Yn Hollân haww’ jimme west; mar haww’ jimm’ de dyk
om West-Fryslân sjoen en de ‘dorpen’ fan Schagen?
En hawwe jimme wol ris west – sa moat ik noch freegje –
te Tsjom,
Sintrum fan âld Fryslân, kearn fan de klaai fan it Westereach?
Kenn’ jimm’ de pleatsen fan Tritsum en Teetlum yn heel har
berin,
En de diken, de platte, slein om it âldste gea?
En haww’ jimme stien op terp of op dyk en de âlden dêr
wrotten sjoen foar lân en foar libben?
Dat alles is Fryslân.
Fan it libben
O ’t bliere boartsjen yn ’e bûnte greide
Fan blide famkes yn har heechste pronk!
En ’t draven fan ’e jonges wyld en derten,
As nimmen wit fan tiid of honk!
En o, folsleine krêft fan ’t jonge libben,
Dat stiet foar neat en nei it heechste kliuwt!
Gjin wurk te swier no foar de sterke lidden,
Wylst ’t jonge bloed de ien nei d’ oare driuwt.
En dan it wrotten troch de lange dagen
Mei rein en sinne, kjeld en swit!
En âlders’ soarch de piken op te bringen,
Hoe ’t diger memke rekkent, mjit!
En ’t âlde wyfke mei de appelwankjes! –
O, al it minskelibben is myn sin,
Ik nim it yn my op mei trouwe eagen
En haw it leaf al wêr’t ik bin.
Fan jagers‑ en fan fiskerslaach
Fan jagers‑ en fan fiskerslaach,
Al wie syn folk oan ’t buorkjen tein,
Wie ’r hjerstmis mei ’t gewear yn ’t fjild,
Op jacht op hazze of wylde ein.
En foarjiers yn ’e iere moarn
– Kâld striek de noardewyn oer ’t lân –
Teach er om ljip‑ of skriesaai út,
De greiden troch, pols yn ’e hân.
En simmerjûns, berêden ’t wurk,
It fjild yn hat er fûken set;
En winters jag’ er ’t roofdier op,
Of skûle by syn wilsternet.
O, ’t skôgjen fan ’e fiere kym,
Heech boppe jin de wolkenloft!
Wa koe sà fûgels oan ’e flecht?
Wa seach sa ier in wilsterkloft?
O, ’t libben op it wide fjild,
Sa frij, sa rom, it hag’ him sa!
Hoe lyts like him, sa op ’e romt’,
It deiske boerepielen ta.
Hoe heard’ er by it frije fjild,
Fan aard wat rou, gjin freon fan ’t wurd;
De fammen seach er net nei om:
Goed foar wat knúsket by de hurd.
Mar ’t wylde fûgelt’ lit wat mear
As wat op waarme matte fleach;
No is er stoarn yn jonkheidskrêft,
Fan libben en dea
Wêrom soe ik, bejierre man, it net bestean oer libben en dea
mei wat reden te kommen,
En dan net beslipe nei rym en mjitte, mar sa’t de siele it foar jin
stelt?
De dea sprekt my ta yn de frjemde mannichten fan Ruslân,
mar ek yn de inkelen, dy’t myn jonkheid kennen hat.
Hjoed is it in Joadsk hearke, dy’t jinsen yn jonge tiid myn freon
hjitte koe,
Juster wie it in boereman, dy’t ik wend wie noch sa deis te
begroetsjen, as er yn ús stêd syn kuier makke;
En it hat ek wol in miich west, dy’t ier nei in oar wrâlddiel
ferfoer.
Hja hawwe har libben ôfmakke en binne ús foargûn de
swierste
fan alle wegen lâns;
Har stik stiet beskreaun yn syn opgong en delgong as yn in
boek opsteld fan it Albegripen.
En myn eigen libben sjoch ik oan, dêr’t de lêste siden yn
ûntbrekke (as de eindichste etappe fan in safollesteatetocht)
Ik lit de blêden troch myn hannen glide en freugden en
eangstmen gean my wer as bylden foarby.
Dan ferskynt my de filosoof, dy’t ik sa faken seach mei syn
heech, wat houten stal en syn losse mantel;
En ik hear wer de wurden fan in godbeleard man oer syn lêste
dagen: hoe’t er folle frede hie, al wie er dan monist.
Mar wêrom soe der gjin frede wêze, as it iene wêzensbegjinsel
opnomd wurdt yn it alomfetsjende lyksoartige?
– Haw ik dy frede? Sil ik dy frede hawwe? Haw ik de ierde
net te leaf?
O de waarme sinne fan dizze winterdei! O it ûntsachlike dat
om ús hinne is!
Fan lûd en rook
Ik rûkte it hea en it klaverlân,
En de ljurk, de ljurk dy song!
Dêr rôle in wein, dan balte in ko,
Hoe my alles yn ’t herte gong!
Fan lûd en rook in wrâld kaam op,
En in libben dreau foarby;
En jonkheids ljochte leafde kaam
En neimiddens ôfgeande tij.
Wy wienen jong, wy waarden âld,
Al ’t wûnder is ús nomd;
It lûde laitsjen stoar ús ôf,
It stille glimke is komd.
Mar soms libbet op it hele hert
En al wat de siele lûkt,
As sà de ljurk oer ’e finne stiet
En swiet de klaver rûkt.
Fan Snits
Snits is de stêd fan Douwe Tamminga en Anne Wadman,
En domeny Wumkes hat dêr syn jierren tahâlden;
Age en Herre, foarmannen fan de histoarje, binne dêr ta
de ierde komd.
Wat hoecht der folle mear fan sein te wurden?
As it noch Frjentsjer wie, wêr ik dat fier tebinnenbringen fan
haw:
Mei de feint op de seas nei de âlde dokter Banga ta,
Lyts mantsje mei in lange swarte jas oan en in wite halsdoek,
Yn in keamer mei sa’n hege spegel tusken de finsters; âld
professoarehûs?
Mar dan ek nei Snits ta, op ’e seas, in septimbermoarn;
(De wei ta de wittenskip, út it boere bestean wei).
In man bûcht him nei my ta om my fragen te dwaan;
O domeny, hoe min moat er ús Latyn achte hawwe!
Mar ik mocht dochs nei dat gebou ta oan ’e kant fan ’t âld
tsjerkhôf;
Moarns de Skarnesteech troch, by it winkeltsje fan Bos lâns,
Wêr ik ienkear, in sinteklaasjûn, dy moaie dame seach,
Sa as hja mei ús, wat skruten, de dobbelstiennen útsmiet om
de priis te beheljen.
Dy skoalle wie oars sa min net, mei syn brêge fan Caesar en syn
Grykse timpelwrâld,
En syn lytse triomfen as myn oersetting fan Thucydides de
goede wie.
Mar de doar fan de literatuer kaam foar ús net sa fier iepen;
Dat moast wachtsje oant de Nieuwe Gids my yn ’e hannen
kaam.
En no is it 500 jier lyn dat dy stêd syn eigen rjocht krige,
En yn har eigen taal hawwe hja har rjochtspraak beskreaun,
Fan Bocke en Snitsera, fan schelinge en schortinge;
Mar Pier, mei it oarlogjen noch yn ’e holle, rint net nei it
Rjocht ta.
Dit is no it dicht dat hja fan my hawwe woenen;
Rime docht it net, allinne mar wat boartsje.
Mar in earnstich âld man, dat is ommers om skou foar
te wêzen,
En hat er de wiisheid wol fan de âld gonger waans jonkheid
noch libben is?
Fan twa steden
Nei oanlieding fan twa dichten fan Lionel Johnson ‘Winchester’ en ‘Oxford’
Ik sis net: Snits mear as in mem foar my.
En fan dyn dom foel net in machtich skaad
It bolwurk oer; gjin poarp’ren gloarje kaam
Fan hege himmelserven út dyn bôgen wei.
– Dat bolwurk wie ús paad yn ’t skoalleskoft;
’k Sjoch Age, eale Hektor, Lútsens broer,
En lju fan minder rom. O wrâld dy’t komt!
De measten hawwe al har reis folbrocht.
It âlde skoalgebou hâldt noch syn stee
‘Trochloftich’ as alear. Gjin mannen hie ’t
Waans holle hawwe moat in strielekrâns,
Al wie de rektor heech. Dat fersemakkerij
By ’t jonge folk hast as in hantwurk wie,
Is skraach it neamen wurch. Dat ik foar my
By nomm’le lju in freonskip fûn, wol mear.
Ik neam in hûs, dêr’t Multatuli ek
Kaam yn syn Snitser tiid (sit op in stove hie
Oan ’e fuotten fan de frou); myn goede domeny;
Myn dokterfreon, wol wat tsjin d’ oare yn
Op ’t stik fan it geloof. Hy naam my mei;
Ik neamd’ him al yn dicht.
Mar ’t is de tiid, wy gean’ nei d’ oare stêd,
Myn Oxford dan. No kin ’k wol yn ’e kamp
Tsjin Lionel mei ‘dêre dit en dat’.
Hie Shelley dêr syn blanke dreamen dreamd,
Hjir hat ús skilderfoarst wrâlds heechste wûnders boud.
Hjir wie it dat ik Breitners gloarje seach,
Dy moarns allinne, en wist net hoe it koe!
En o it libben! Sterk oan havenkant,
Fan fûl bewegen yn ’e binnenstêd,
En fan in âlde dream oan stille grêft.
My naam it hele folk, al seach ik dan
De dichters ek, dy’t eltse moanne wer
Us brochten ’t nije lûd; de keunstners fan it toaniel
My erflik leaf. – De wittenskip wie doel,
Mar koe allinne net ferfolje iepen geast. –
De stêd, de bûtenkant! En noch myn leafste wurk:
Yn Rembrandts byld de stêd en ’t fjild besjen,
Oan Amstels oere en nei Diemen ta.
Dêr haw ik west! Dat wie dy goede dei!
O gouden lok, dat troch de tiden striel’t!
Ferkundiging fan de berte
Oersettingen fan fragminten út de Heliand
Ferkundiging fan de berte fan Johannes de Doper
Fersen 94‑170
Doe wie de tiid kommen,
dy’t oansein hiene
wize mannen mei wurden,
dat it wijde Gods
Zacharias soe betsjinje.
Doe wiene der gearkomd folle
dêr te Jeruzalim,
Joadske ljuwe
út de wrâld ta it wijde,
wêr’t hja de wâldende God
swiden deemoedich
bidde soene,
de Hear om syn hulde
dat de himmelkening
fan leed har ferloste.
De ljuwe stiene
om it hillige hûs,
en de heechstelde man
gong yn ta it wijde.
It oare folk bide
om it hillige hinne,
Hebrieuske ljuwe
oant de froede man
folfierd hawwe soe
des Wâldende wille.
Sa’t er de wijreek droech,
de âlde yn ’t hillige
en om ’t alter gong,
mei syn reekfetten gong
de Machtige te tsjinjen,
folfierde fromsinnich
syn frana’s
Gods tsjinnerskip,
swiden willich,
mei in suver sin
sa as me de Heare
sil jerne folgje;
ferbjustering sloech him
skrik yn it hillige;
hy seach der in ingel Gods
binnen yn it wijde;
dy spriek him ta mei syn wurden;
hjitte dy froede man
befreesd net te wêzen,
hjitte him net te eangjen;
‘dyn dieden,’ sa sei er,
‘binne de Wâldende wurdich
en net oars dyn wurden;
dyn tsjinst is Him tank
dat sok tinken do hast
oan des Ienen krêft.
Dy syn ingel ik bin,
Gabriël bin ik hjitten,
dy’t ik jimmer foar God stean,
foar des Al‑wâldende each
as er nèt yn syn tsjinst my
earne hinne wol stjoere.
No hjitt’ er my dizz’ wei te farren,
hjitte dat ik dy kundigje soe
dat dy in bern wurdt berne
fan dyn âld frou,
dy beskern sil wurde
yn dizze wrâld,
in wize yn wurden,
dy’t nea yn syn libben
gjin lîth sil drinke,
gjin wyn te wrâld.
Sa hat de needlotsbeskikking
it mjittende, beoardere
en de macht Gods;
hjitte my dy te sizzen
dat dy soe wêze genoat
fan de Himmelkening,
datsto him goed soest hoede
kweekje troch trouwe;
sei dat er him eare safolle
yn Gods ryk
soe skinke.
Hy sei dat de goede
Jehannes ta namme
soe hawwe,
gebea sa it te neamen,
it bern as it kaam;
sei dat er Kristus genoat
op dizz’ wide wrâld
te wurden stie;
Syn eigen soans,
en sei dat hja ringen
hjirhinne op Syn boadskip
beide kamen.’
Zacharias doe joech him reden
en tsjin him spriek,
tsjin Drochtens ingel,
en oer dy dingen
spriek er fan wûnder en oer dy wurden;
‘hoe kin dat,’ sei er
‘sa fier yn ús libben?
It is dochs te let
sa te gewinnen
asto mei dyn wurden it spriekste.
Want wy hien’ earst oan jierren
krekt tweintich
winters yn dizze wrâld,
ear’t tà my kaam ’t wiif.
Doe wien’ wy tegearre
oan winters noch santich
te bank en te bêd
sûnt ik har ta breid keas;
sa’t wy yn ús jonkheid
ferkrije net mochten
dat wy in erfwacht
hawwe koenen,
op te bringen op telleflier.
No’t wy bejierre binne
hat jeld ús benommen
manlike dieden,
dat wy binne yn ’t sjen ferswakke
yn it rinnen somjend,
’t fleis is ús ferfallen,
it fel yn tearen,
ús krêft is belune,
it lichem fertoarre
ús oansjen
feroare
ús moed en ús machten
om’t wy sa mannich dei
dizze wrâld bewennen;
sa is ’t my in wûnder
dat it sa sil komme
asto mei dyn wurden it spriekste.’
– Doe waard de himmelkeningsboade
smertlik bedrôve
dat om syn boadskip
hy him sa ferbaasde
en dat hy net woe betinke
dat de hillige God
hie macht him te meitsjen
sa jong as er earst wie,
it sels te bewurkjen
as Hy dat dwaan woe.
Beskerre doe ta straffe
gjin wurd mear te sprekken
mei syn mûle te meldzjen,
‘ear’t dyn bern wurdt berne,
fan dyn frou op jierren,
in feintsje kweke,
bloedjong berne
út goed geslacht,
in glâns op dizz’ wrâld;
dan silsto wer sprekke,
de stimme wâld hawwe,
net stom silste wêze
in langere tiid.’
Ferkundiging oan Marije
Fersen 259‑269
‘Heil dy, Marije,’ spriek er,
‘do bist dyn Heare leaf
de Wâldende wurdich,
want do wiisheid hast,
frou fol genede.
Do silst wêze
foàr alle frouwen wijd.
Haw net folslein moed,
frees net foar dyn libben;
ik kaam ta ûnk net hjir hinne
en bring net bedraagjend ding!
Do silst wêze ús Drochtens
mem, mids de mannen,
silst it feintsje foede,
de hege himmelkenings soan;
dy sil Heilân ta namme
mids de minsken ha.
It ein sil net komme,
des wide ryks weinpunt,
wêr Hy oer wâld hat,
de ferneamde folksfoarst.’
Fersen fan Yu An Chin
Oan board fan in skip
Ik nim Jo fersen yn ’e hân en lês dy by it skynsel fan in kers.
– De fersen haw ik út; de kers is tenein; dage is noch net
kommen.
Mei pynlike eagen sit ik by de útbarnde kers noch yn it tsjuster,
En lústerje nei de weagen dy’t, dreaun fan de wyn, tsjin de
boech fan it skip klotse.
Fertrouwen
Moat ik dy arbeidersman no noch neame, dy’t foar syn hûs stie
doe’t ik dêr lâns kaam,
En dy’t tsjin my sei : Ik bin no 80 jier en ik rêd my alheel sels?
(Der wie noch gjin Drees)
Moat ik dy jonge kearel noch neame, dy’t mei de seine
yn it lân stie, dêr’t ik mei de fierrekiker nei seach?
Hy lake; hy skynde wol aardichheid oan myn keunsten te
hawwen.
Moat ik soks net ‘betrou’ neame? Fertrouwen yn ien,
frjemd oan it arbeiderslibben?
Dat is it fertrouwen dat ik hawwe moat om diel oan dy
libbens
te krijen.
En dan tink ik oan dy jonge freon, dy’t ik doe mei de namme
‘Pier’ beneamd haw.
Fêst oan it ferline en it Fryske fielen
Fêst oan it ferline en it Fryske fielen
Sa haw ’k in kear myn dicht yn dicht beneamd.
It ferline is fansels foaral it ferline fan Fryslân.
Dat binne de finnen en de mieden en in inkeld boustik
foar eigen bederf.
Dat binne de Aldfryske langhuzen en de pleatsen mei binhûs
en skuorre.
Dat binne de boeren en fiskers sa’t hja neamd wurde yn
de ‘oanbringen’:
Evert Bouwens en Harm Wiebes binne it dy’t my eat fan har
foar eagen bringe.
En it Fryske fielen kin dat wat oars wêze as it fielen
fan heit en mem?
Is der Frysker fielen yn de beneaming?
It binne as wat de Noardfryske Paulsen fan syn âlden seit.
Dyn heit sjochst swijsum gean,
En blierder stiet dyn mem yn ljochte dei.
Sa haw ik it sein en sa sis ik it noch
Yn dizze oere no’t de Tsjerne en de Strikel my mei
har lytse letterkes stomp sette
En ik by it eigene hâlden wurd.
Fleanen
By de dea fan Clement fan Maasdijk, 27 augustus 1910
It wie op ’t Fean. Dêr soe it fleanen wêze,
En tûz’nen streamden út heel Fryslân gear.
It wie in moaie jûn en wurch fan ’t wachtsjen
Lein’ w’ op ’e greide. Einlings it fleantúch kaam
En elts oerein. De klok waard let; meits romte!
Do naamst dyn wiffe plak; de skroef fleach rûn;
Lit los! De tsjillen rôlen, hurd en hurder;
Mar no, hy roert gjin grûn mear! wûnder! sjoch!
Hy stiicht, hy giet de loft yn as in fûgel!
En al dy minsken hâldt it wûnder fêst,
Har hert slacht hurder en as los fan ’t ierdske
Fiel’ hja har licht en frij, op wei nei ’t ljocht.
Hoe rom de wrâld, nei dream fan tûzen jierren!
De sneins kaam praat fan ’t droevich ûngelok;
Wy koenen it net leauwe: ús eigen fleaner,
Jongkearel, dea, sa thús yn ’t hege rom?
Mar kranten brochten ’t nijs. It gong ús oan
En ’t byld fan droev’ge dea bleau lang ús by.
Hy wie ús earste fleaner en wy tanken
Oan him in lokk’ge dei, in duorjend moai.
Wol dêrom, freonen, mei my oan him tinke.
Foar
Foar myn freon, dy’t wer syn jonkheid sjocht,
Sa as dy yn syn dreamen stie,
Mei it âlde hûs yn it tichte hôf
En alles, alles, wat ienkear wie.
Foar boerinne, dy’t stil har tinzen hat;
En op it hiem, yn ’e maaietiid,
Dan lústert hja nei it fûgelgerop.
‘Noch krekt as doe,’ en it hert is bliid.
Foar in jongfeint op stúdzje. Yn frjemde taal
Mannich machtich keunstwurk is him brocht.
No hat er, ta him selme keard,
Syn eigen eale sjongster socht.
Foar jongelju út rjochtsinnich hûs;
Leit oer har went net wat swier it skaad?
O waarden hja fan it âlde Frysk
Nei it ljocht fan ’e poëzije laat!
Foar de jonge tsjirl, by de seekant wei.
Wa wit? Hy is net dy’t er wie;
Faaks dat er yn syn kiste no
Wat oars as rouwe lietsjes hie.
Foar ’t arbeidersminske? O, moai is har rak
Mei it suv’re guod, dat te blinken stiet,
En de stokroas foar ’t finster, de goudsjeblom;
Mar mear, noch mear, dat de dichter wit!
Foar it âlde hûske
Op it ein fan it doarp stiet it âlde hûs,
It túntsje dêr foar mei wat blommen;
De goudsjeblom stiet er sa pronkemoai
En de roazen binn’ op it kommen.
Ik sjoch troch de iepen boppedoar
Yn ’e gong mei syn blauwe muorren:
De frou soe efkes yn ’t moaie waar
En kipet ris oer ’e buorren.
De sinne beskynt it âld minske sa blier,
En foar my stiet har hele wêzen,
Har lange libben fan Fryske frou,
Op har âlde troanje te lêzen.
In libben sa warber, wiis en kloek,
Dêr koe wol in hûs op driuwe;
‘Jins bou, myn wyfke, is wolbesteld
En de fruchten sille bliuwe!’
Dêr stiet hja no stil yn ’e moaie dei
En sjocht oer it fjild om har hinne,
En laket ris tsjin ’e lytse bern,
Dy’t troch ’e buorren rinne.
Foarjier
O ljochte tiid! O wille sûnder miet!
Gearkommen bliid fan minske’ slachte swiet!
O heit en mem, doe’t yn it hôf de pronk
Fan maaietiid jimme yn ’e siele sonk,
Doe kaam my dizze leafde oan.
O fiere faar en moer, doe’t – hân by hân
Oer terpe‑delgong nei it bloeiend lân –
De lije wyn it wêzen stil berûn
En sêfte twang it wylde hert ferwûn,
Doe kaam my dizze leafde oan.
Folksbeweging
Stoeten fan froulju mei berneweinen swalkje de strjitwei út;
Hja hawwe hope eat fan de kriichsfinzenen te sjen, dy’t fan
Harns of Koarnwertersân komme moatte.
Oaren slepe de bern efter har oan: soks mei de herterkes net
ûntkomme!
Slierten langliddige jonges en fammensbern skowe oer it
fytspaad;
Rinteniers en steuntrekkers steane op ’e hoeken te wjerkôgjen.
Hat dan yn sa’n stêd gjinien wat te dwaan?
Om twa oere wiene hja der al en om tsien oere stiet it noch fol;
Komt der dan neat? Dat heart sa net; dat is gjin wizânsje!
Der hie dochs wol in lyts tuskennûmer west hawwe kinnen,
Sa as fan Djurre’ Meintsje dy’t hja yn in kroade nei tsjerke ta
ride,
As dy deis it hele doarp dêr hinne twongen wurdt.
O jimme striders foar de slach fan Warns, wat sizze jimme
fan sa’n folksbeweging?
Soe de eale graaf op syn gleon hynder, mei wat fertribele
Friezen efter him oan,
Har net sa leaf west hawwe as dy boeren sûnder skouwing op
har ploechgudzen?
O grutte betinkers, betink dy lytsens en ûnweardigens!
Freonen
Ik bin wat in stil en ienselvich persoan, mar dochs haw ik myn
freonen wol.
It kin in kelner op in stasjon wêze of ien dy’t syn wurk op
’e merk hat,
Of in oaren ien, dêr’t ik wol ris in wurd mei wiks’le haw.
Ek binne der waans libben tichter by my west hat;
Ik sjoch har sa daagliks net, mar earne bewarje ik in laits of de
druk fan har hân
En soms komme dy my wer tefoaren.
Ek wol ris bewarje ik in wurd. Sa haw ik yn jonge tiid in âld’re
freon hân,
En nei mannich jier brocht myn paad my oan syn hûs en ik
neamde myn namme;
‘Myn P…’ hearde ik him doe sizzen, en dy wurden haw ik bewarre.
Der is net sa folle foar nedich om freonen te hawwen;
Soms, as ik yn in doarpke oan ’e seekant kom, binne der lju
dy’t laitsje as hja my rinnen sjogge.
Dan tinke hja: dêr is dy rymker, dy’t fan Klaas en Keimpe rime
hat
En fan âld Oetske, fan wyldsjitters en fiskerlju;
En hja binne my wol genegen.
En no ek, sa’t ik mar wat sleauwe dingen sis,
Kinn’ der minsken wêze, dy’t ik meinim, om’t hja it libben sels fiele,
Net opmakke as in byld, mar sa’t de siele it oanbringt.
Fryske fjouwerrigels
I
’k Bin as de grutten net waans liet ’k my naam:
De Godheid te beneamen bin ik net bekwaam
Mei Jo of Do. Wat is it himmelsk wêzen?
Wat bin ik mear as d’ ierde dêr ’k fan kaam?
II
Ik haw my net yn bylkerij ferstutsen,
En, sis ik: do, wa’t ik mien bliuwt net bedutsen,
Ik set my iepen foar jimm’ eagen del,
Sa mar in feint yn ’t grutte stik betrutsen.
III
Wat opdracht haw ik yn dizz’ libbensstream?
Myn krêften binne net dat ik se neam;
Gjin stiennen romme ik wei of oar obsteakel,
Myn lodwurk is in skôgjen en in dream.
IV
Sa is myn steat: ik haw myn freonen fûn
Wêr ’k troch it folk de aldeis wegen gûn.
Wat naam my mei? It wie it iepen stellen,
Eat fan in minske dat in minske wûn.
V
Fan ierde’ wêzen bin ’k in simpel part;
Nei har werom giet it memkennich hert.
De gloed fan ’t fjild, de bloei, de skyn fan eagen –
’t Is yn har siele my fan ’t iv’ge bard.
VI
Wat nimmen sizze kin yn frij beneamen,
Ik hie in moed en soe it foar jimm’ rime?
Unnoazel bern dat seit: ûneindichheid,
As it de stap hat op de fjirde trime!
Fuortgean
Earstdeis sil ik dizze ierde ferlitte moatte en ta de faderen
fersamle wurde.
It is wol net dat ik harren moete sil en mei liifseagen
oanskôgje;
It is mear dat ús stalten fan it Al-betinken yn ien byldberik
gearbrocht en omfieme wurde sille.
– ‘Dan silsto allinne as byld bestean bliuwe?’ –
It meie sa werkelik wêze as it byld fan dyn memme leafde!
Froulju en tsjinstb’ren hoege net – sa as earen wol – mei my it
libben te ferliezen;
Ik sil fuortgean, mar hja dy’t om my hinne wienen sille libje.
It jufferke, dêr ik juster wat by koft haw, sil wer in pears daske
út ’e etalaazje ferkeapje (te krijen as de útstalling fernijd
wurdt),
En de professor, yn waans leard boek ik studearre haw, sil wer
syn Fryske lessen oan ’e studinten jaan, dy’t oer de slimme
stavering kleie sille.
En it is my goed dat bliuwe sille wêr’t myn eagen oer hinne
gongen.
Ik sil fuortgean, nei it lân fan myn âlden en freonen; fan myn
jeugd en myn follere jierren.
No noch it swierste stik. De fleanmajines raze, mar ik nim
in bûtenromtlike ferbining. Aanst falt de tiid ek wei.
– Mar de boereman, dy’t it Fryske lân hoedzje moat, sil wer
de skuorredoarren iepen sette as de simmer op it heechste is;
En de jonge dichter, yn wa de hertstocht fan Gysbert libbet,
sil wer de plompen mei de fûsten oprôle sjen as de Ivige de
wjittering skjinnet.
Fuorttsjen
Ik haw twa jonge freonen ferlern.
De iene leit earne in grutte autowei oan;
Net as oannimmer of yngenieur, mar hy soarget dochs dat de
materialen it plak krije dat hja hawwe moatte.
De oare is boy op in boat yn ’e wylde feart op easterske en
westerske seeën;
Hy hat it lyts gedoch hjir wêze litten om’t syn langsten
wienen
de frjemde wrâlden en it grutte swalkjen.
(It giet ‘reuze’, seit syn heit, en hy praat alle talen.)
Sa binne hja fuorttein lyk as oaren fuorttein binne;
Sa as de tiden fan it jier fuortgean en ienkear de dagen
fan ús jeugd.
Mar fan allegearre haw ik behâlden wat hja my jûn hienen;
En somtiden as de âlde oeren opkomme,
Sjoch ik de jeften wer oan fan jeugd en fan ljochte strieling.
Fytstocht
O it riden troch de lannen
Yn ’e bliere sinneskyn!
Foar ús út de blide wegen,
Oer ’e dyk de bolle wyn!
Jimmer fierder fuort te driuwen
Sa’t it frije sin it seit;
Hoe’t foar swalkers langjend’ eagen
Heel de frjemdte iepen leit!
Hoe’t de fiere kusten winke!
’t Frjemde lûkt de sinnen sa;
Wûnd’re dreamen dogg’ har iepen
En in wrâld komt op ús ta.
– ’t Is foar my, dat rynsk de simmer
Oer ’e bou syn kleuren spraat,
Dat de boer de blanke skeaven
Op de hege weide laadt!
Ierde‑lân en minske’ stribjen
Binn’ ferbûn ta heger steat;
Hoe’t in suv’re harmonije
’t Lok my yn ’e siele geat!
Bin ik kard, dat ik sil tsjûgje,
Drage it lok myn freonen ta?
’t Wellet op út djippe saden,
Wûnd’re krêften driuwe sa.
Gershelje
Hjoed haw ik wat fan it oerbestean fan de Fryske boereman
sjoen!
Ik siet yn ’e fuorge en de kopkes fan de bûterblommen seach
ik sêft hin‑en‑wer weevjen.
Dêr oerhinne seach ik in man dy’t gers byinoar harke,
Stadich rint er foarút, it strinkje lâns;
Dan komt der in hynder‑en‑wein oan, al mei wat gers dêr op;
In man mei in foarke nimt gers fan it strinkje en stekt it op –
op ’e wein;
Ider kear sjoch ik de plokken út de loft op ’e wein fallen;
It hynder slacht mei de sturt.
O jimme ‘dichtergeneraasjes’, foar‑en-nei‑oarloggers,
O jimme besprekkers dy’t mei magyske keunst oerwinne wolle,
Wat sizze jimme fan dizze libbens‑oade?
Fleantugen raze oer my hinne en fine wylgeplúskes sweve by
my lâns.
Fryslân! De wrâld!
Giest mei?
– Giest mei? De skuorre is rom en grut,
En fol mei kost’lik hea!
Dêr rôlest en dêr springste yn,
Sa’n wille hieste nea!
It bûthús is sa fol fertier
En libben tsjin ’e jûn;
It wynd’rjend ljocht giet hin‑en‑wer,
Frjemd gean de skaden rûn.
– Giest mei? De wrâld is wiid en rom,
Dyn krêft is hast folslein;
In húsman fynste wêrste komst,
En – moarn wer fierder tein!
In rige fammen komt foarby,
In fleur’ge, ljochte stoet!
Hoe slacht in waarme gloed dy oan,
Hoe lûkt it jonge bloed!
– Hjir is dyn stee! Dy ropt de grûn,
Hja moat har tsjinners ha:
Do heinst it dier, berêdst de bou
En dekst de fruchten ta.
Do joust it lân gedaante en erf;
Sjoch hoe dyn fjild dêr leit!
Sjoch hoe it libben, wolbesteld,
Ferskynt yn hearlikheid.
'Ik ging gelooven dat ik nu ging rusten'
Slauerhoff
‘Der bart sa folle,’ sei it boekferkeapersmaatsje,
‘Earst gong it wol wat mear; dat is no foarby.’
Ik wit, it stjerren brocht my ek ’t besinnen;
Mar it tinken bliuwt en lit my net wer frij.
Sa giet my jimmeroan wer troch de holle
Hoe’t song fan rêst ien dy’t net rêste koe.
‘In hûs bewenje, kleare sinnen skriuwe,’
Mar seerop komt, en mei giet wa’t net soe.
Faaks docht it nij: in stadich man, fan wêzen
Wol oars, mei wylde feint sa op en út?
Mar is it dan dat frède makke in dichter
Dy’t fan in folts wat yn him sels beslút?
Der binne langsten, dy’t as wylde fûgels
Flean’ út elts hert, dat macht hat ta it liet;
Sa’n hert is frjemd net ien dy’t moediger
As oaren syn libben seit, frijer ta died.
Gjalp
O, noch in dei‑twa op de bloeiende ierde,
Mei it godlike, leave, leed‑tefrettene libben,
It smertlik‑foldragene, himmel‑foarskôgjende,
Triljend trochwraamde, goudglâns‑oerstrielde!
O, noch in dei‑twa mids minskene slachte,
De wûnderlik dreaunen, de goede ferlernen,
De machtige brutsenen, de sterke ferwoechs’nen,
De leafde‑besielen, de dwylsin‑fergûnen!
O sjoch yn it westen de poarperen ljochtskyn.
De strielen pylkjend út goudene skylden;
Noch bloeit foar my op it skienste ferrizen,
De bôge dy’t ierde en himmel ferienet!
Moarn sil ik, moarn sil ik… o bernlik besiikjen!
Wat sil ik oars as wrakselje mei ’t libben,
Sa’t it my draacht en weagjend wer del smyt,
Minskene ierdske bestimming folbringend?
Grêftswâl
Wer giet it oan! De soele wyn
Rint troch de knopjend’ iperenbeam;
De âlde grêft leit blank en jong,
Oer skippen komt de farjensdream.
En lang gjin daagliks winkelfront!
Hjir troanje klompen, pik en reap,
Al ’t eigene dat in skipsboard nimt;
Tabak, fan ’t âlde merk, te heap.
My is net frjemd it farjensspul;
In lucht fan tar: ljochts op ’t âld stee.
In seil – hallo! De reis giet oan,
Mei oerkrêft wyn oer fliet en see.
Grut hof
Ferware stobben, út de mantel bleaun,
As frjemde meunsters – tafel, heksestoel;
Ien beam noch foars oerein, de mânske kroan
Nei ’t easten oer; beskutter sûnder doel.
Ien donk’re parrebeam hâldt stân, in bosk
Fan stammen kronkeljend ta reuzen’ kom;
Wat skriele fruchten heech yn it toarre blêd,
It lêste, skeam’le, fan ’e âlde rom.
Twa, trije kij yn it greidestik: it âld hôf.
O achttjind’ ieuske pracht, fergûn, ferblet!
En mole, en hûs – o âlde hearlikheid!
It stoar ús ôf en hat syn treaster net.
Grutte en lytse dingen
Myn havens mei keningsnammen binne lytser as de havens
fan Rotterdam en Antwerpen,
En dy sille wer behindiger wêze as wat yn New York en Londen
raast en beart.
Myn lânen en seeën binne sljochter as wêr’t blauwe bergen
rize en wêr’t mailboaten oerstjalpe wurde.
Ik haw swijd oer ‘de swarte hûn fan de minskelike ellinde’ en
de fjoeren en bloedstreamen fan Sina en Spanje;
Oer de grutte nammen fan Hitler en Mussolini haw ik neat
op skrift brocht,
En ik haw gjin radio iepen set om sterke wurden op te heinen.
Mar it waachsen út ’e ierde fan alles wat libben hat, haw ik
djip yn my opnomd,
En it wrotten fan de bouwers ta minskene behâld út de iene
boarne.
De leafde fan de siele, dy’t it libben brocht en opkweke hat,
haw ik yn my streamen field,
En oan dea en ûneindichheid bin ik net alheel foarby gien.
Grutter Fryslân
Hja neame noard en east, in ink’le west.
Mar tichter by sjoch ik in lân, sa uzes lyk
As ea ien wie.
It hat ús terp, ús hûs,
En ienkear droech ús taal har wet en rjocht.
Hjir song bard Bernlef. D’ ieuwen oer
Wie Frysk de namme, wêrom hjoed net mear?
Haw ’k net fan Eije en Tjaard it Fryske hert ferstien,
Doe it jong my iepen lei?
O dat ek harren kaam it witten fan de stam,
De âldene erf!
In grutter Fryslân sa,
Fan Schagens terpen ôf de kusten lâns nei Sylt.
Us sprake net, o wize Rienk en Gerlf
Yn ’t feilich middenperk;
Mar wol ús lân en wol eat fan ús folts.
Have you got a brook
Have you got a brook in your little heart?
Haw Jo yn Jo hertsje in rinwiet ek
Dêr’t dimmene blommen stean,
En skrutene fûgels har drinkplak ha
En triljend de skaden gean?
En nimmen wit – sa stil giet it om –
Wat fan in streamke dêr;
En dochs Jo lytse libbensstik
Is daagliks dronken dêr.
Sjoch dan út nei it streamke yn ’e moanne fan maart
As rivieren ferlitte har wei,
As de snie mei geweld fan ’e hichten komt
En nimt wol de brêgen mei.
En letter as it augustus is
En de mieden lizz’ skrok en soar
Pas dan op dat dy lytse wetterrin
Giet net yn it skroeien te loar!
Heamoanne
Hoe is no alles yn bewâld fan simmer!
Doe ’k justerjûn, yn ’t eigenst fan ’e stêd,
Oer ’t pleintsje rûn, kaam swietrook my temjitte
Fan ’t rypjend hea, der bûten yn it mêd!
En doe ik hjoed myn stille kuier makke
De bou lâns mei gerniere túntsjepronk,
Hoe dreau oer ’t paad de rook fan beanebloeisel,
Dat blank‑mei‑swart him opjoech út ’e stronk.
O minske, lit net sokken wille rinne,
Wat better lok is ús op ierde jûn?
Sjoch, oan ’e kleare himmel blinkt de sinne,
De wrâld leit iepen, gean de fjilden rûn!
Hear en feint
Ik bin har hear.
Ik wit wat har beweecht; de siel,
Dy’t út har wezen sprekt. Har lok, har frees
Drag’ hja my oan as oplein hearediel.
Ik bin har feint.
My lûkt har krêft, har frij bestean.
’k Jou my gewillich oan har boartsjen oer
En lit har rouwens oer my hinne gean.
Ik bin har hear.
Gedaanten rju komm’ op my ta,
No from en froed. Ik set har del nei ’t mal,
In wrâld, dy ’k skoep, wol ’k om my hinne ha.
Ik bin har feint.
Hja hâld’ my fêst en lied’ my rûn;
Dan jouw’ har oer en dan wer rinne wei
En hâlde my yn langst nei ’t frjemde bûn.
Histoarje fan boeren en pleatsen
De boer fan dy pleats is stoarn; en de frou is stoarn,
En fan de bern binne der al wei komd te reitsjen.
Mar dy pleats is net âld; op in oar stee hat in âlder spul stien,
Dêr is de boer berne en syn heit en mem binne dêr wei
fuortreizge.
En âld wie dy pleats ek net; dy hie gjin stim,
It wie gjin ‘skotsjittend hûs’. Dat lân hie by oare pleatsen heard;
Dy wienen âld en dy hienen stim.
Dat wie om’t dy pleatsen dêr fan âlds west hienen.
By âlds hiene har foarfaars dêr sels har tsjerke boud,
En oer har pastoar hienen hja as patroanen sizzing hân,
De pastoar dy’t har bern ta Kristenen makke,
En dy’t har op it uterste sterke mei de genede fan Gods lichem.
En allegearre binn’ hja ferstoarn. Hoe soenen hja net?
It wie sa foar har besteld en oare bouwers moasten har
pleatsen hawwe.
Mar earne moat noch libje it strieljen, dat fan har útgûn is
de eter yn,
En as ik my sels sjoch, moat ik eat fan har wêzen sjen.
Hja dy't net bedijden
Hja hawwe net de wrâld mei bodzjen stoer
Set nei har will’ en hawwe net har bern
Neilitten in ryk erf troch wrotten swier
En hurd. Ja faaks is wat fan d’ âlden kaam
Yn har bewâld beklonken en betard,
Om’t alles rûn har tsjin. Wylst oare leat
Fan selde stam as machtich man oer doarp
En tsjerke stiet, gong har bedriuw teniet!
Unearber stik! En dochs ús freonen wol
Sa goed as wa’t op heechste priis it fee
Te setten wit en tingje kin op ’t lean.
’k Bin bang hja wienen yn it bûthús net
Sa trou as ’t moast, mar faken bûtendoar
Op ’t hiem of op ’e dyk, mei freonlik wurd
Foar wa’t syn paad dêr brocht. Har niget wie
Foar ’t fûgelguod oer ’t fjild en neat gong har
Foar fiskje en jagerswurk. En is har went
Oan ’e seedyk, it hert giet út nei bût
En al wat rynsk de see bringt oan it haad.
O, hoe binn’ hja hjir thús! It wide rom,
It ivich weachgebrûs, it wiks’ljend ljocht,
De sâlt’ge rook, ’t nimt allegearr’ har mei!
En jimmer wer giet ’t each nei ’t fiere seil
En al wat jinsen libbet op ’e waard.
Mar ’t kin wol wêze, dat in ink’le kear
It fee fergetten wurdt; it haaien oerbliuwt
As it wêze moast; de bou fol krôde stiet.
Sa giet it net foarút. En as er tsjinslach komt,
In minne tiid, hja binne ’t dy’t it treft.
Sa kin it barre, dat op ’e âlde dei,
Hja wei út heite spul en earm en lyts
In tsjerkearbeidershûs ha ta har went;
En yn ’e tsjinst fan foogden wrotte hja
Wat op it tsjerkhôf om en himmelje it paad.
Mar fleurich bliuwt it sin en ljocht it each;
Har easken rûnen mei de tsjinspoed del
En sûnder wrok sjen hja it âlde spul
Yn fûler hân dijd ta in nije bloei.
Hja nimme it libben sa’t it is en kleie net;
En sneins yn tsjerke moedich sjonge hja,
En ûnder ’t preekjen as troch ’t finster falt
It waarme ljocht, dan dwal’ har tinzen ôf
En geane swiet har fiere wegen út.
Hja komm' op my ta
Hja komm’ op my ta: goed folk, goed folk!
Wie dat dêr ús pleatske net?
Dêr haw ik de kij yn’e jister dreaun,
En it hea oan ’e golle set!
Ik freegje net: wa binne jo?
Ik wit it aardich goed;
De deaden binne my ek sa nei
As al it folk fan hjoed.
Dit is it ferskinen dat libben wie,
In koarte maaiedei.
Doe binn’ hja fertein út ierdelân,
En stapt út de rige wei.
En de preker, dy’t fan genede seit,
Bûcht del foar it heechst bewâld.
En de ivige stream rint de kusten lâns,
Dan bêde yn it alûnthâld.
Hjeldei
Dichten is de siele’ boartsjen,
Freonen kom en boartsje mei!
’t Hege ljocht blinkt oan ’e himmel,
Lieten komme rûnom wei.
Do hast ek dyn liddig’ oere,
As de siel’ út reizgjen giet;
O, it binn’ gjin frjemde kusten,
Wêr’t ik ljochte freugde wit!
’t Is net oars as d’ âlde greide,
Mar – hoe is it sa beteard?
Alle raaien haww’ har poarper
Nei ús blide eagen keard.
’t Binn’ net oars as bern dy’t sitte
Yn ’e rûnt’ op griene kling,
Fiere jonge pinksterblommen
Gearset ta in libben string.
’t Binn’ net oars as kloften fûgels
Yn in fêste rige slein.
En yn djip natoerbesinnen
Nei it lân fan langst fertein.
’t Is net oars as, fier, de sinne
Sa’t er ivich kliuwt en keart,
Hjoed foar ús hjeldei ferrizen
Yn syn heechste glâns en steat.
D’ âlde goaden sjugg’ ús doarmjen,
’t Swalkersfoltsen hoedzje hja;
En hja stjoer’, wa it frije leavet,
Fan har eigen dreamen ta.
Hjerst
It wie in stille snein, wat tsjuster en wat wiet;
Fan ’t beamte, yn hjerstgiel blêd, foel sêft de rein oer ’t paad.
Wer thús by smoute hurd seach ’k út nei grize loft;
It wetter song, en harkjend waard ’k nei Fryslân laat.
Hoe libbet yn my ’t âlde libben fuort. Ik sjoch
De hjerst dêrjinsen: ’t fee stiet op ’e stâl en leech
Is ’t weake lân. By bûthúsdoar leit heech it gers,
De kowewazem lûkt troch d’ iepen doar omheech.
Ut fragelearen komm’ de bern; by dom’ny wei
De bou oer, wêr de rapen stean, nei hûs troch smoarge daam.
’t Is djirheintiid. Troch ’t bûthús rattelt lûd it kret,
In sturttou giselt en mei amers slacht de faam.
Sa skrept op eltse pleats it folk. Hoe’t ik har sjoch
En ’t hele dwaan no foar my ha, hja witte it net.
As master dy’t syn folk oan ’t wurk set, fiel ik my;
Hja meltse en boarne en wrotte stil, omdat ’t sa heart.
Mar myn ferlangst is mear: ik moat de sielen sjen,
De rin fan ’t libben en fan minsken al ’t bestean.
O, ’t folts yn my te witten, dy it kin en draach!
En sûnder print fan died net út it wurk te gean.
Hjerstich
No effen is de himmel wûnderklear;
De wyn giet oer it fjild: in koele stream.
In lichte wolken nimt oer ’t hôf syn paad,
In wite flinter skerm’t troch d’ apelbeam.
Dan troch it hjerstich lân, myn eigen tún,
No weak en wiet, gean ’k âlde wegen rûn.
Myn eagen sykje ôf ’t fergraven stee,
Myn foet nimt út ’e daam de klaai’ge grûn.
De huzen oan ’e dyk skraal fan bestean
Ferskine yn sneinske gloed. It wier
By ’t haad hat d’ âlde rook. Wat lang ferstoar
Komt by my op yn jonkheidsljochte sier.
De slingerjende feart mei dyk en set
Blinkt yn it donk’re lân. In glâns giet rûn,
Mar wêr it kroas him sette: in âld man –
’t Libben ferstille en de gloed fergûn.
Houster herne
O boartersplak yn blide bernedagen,
Do herne oan ’e igge fan ’e see,
Wat lok wâl’t op yn ’t swiet tebinnenbringen
Fan ’t nochlik boartsjen op dyn fredich stee.
In stille herne, wêr de brutsen weagen
Sêft sljuerkje oer it sljochte strân;
Wêr’t wy it wetter troch ús grêften lieden
En stinzen bouden yn it sêfte sân.
Yn bernetiid is alle libben wille:
Sa ús it libben wetter fan ’e stream;
Bern dreame en bouwe wat hja strak fersteure,
It sân wie stoffe foar ús drift en dream.
Us dream en sin! Hoe wie it ien, myn boarter
Yn Houster herne, trouwe kammeraat!
En in stille weemoed komt myn herte binnen,
As ’k tink oan dy, te ier fan ’t ierdske skaat!
Huning
De finne’ kostlikst gearbrocht yn it edel oeft;
De swietste rook, dêr d’ ym de siele yn fong
Fan ’t bloeiend lân yn gouden simmertiid;
In dicht sa tear as ea in dichter song.
Hushimmelerstiid
De fine takjes mei it jonge grien
Weve op en del: in libben sûnder rêst
Wêr’t stiltme wie; de noardewyn hat nocht
En docht no mei de boarters sa syn bêst.
De jonge twigen stean as fearren út
Tsjin kleare loft; ’t is alles jong en bliid
En nij en sterk; it waar is koel en fêst,
In moaie dei foar drokke maaietiid.
En jimmer wer bring’ koele, kleare loft
En ’t jonge blêd de âlde bylden mei:
’k Sjoch ’t kleed oer ’t rak, it bûthús yn ’e weak
En frjemd âld guod út tsjus’re hernen wei!